Miesiąc: luty 2022

Biografia

Jerme (Jeremiasz) Skórka urodził się w Zagórowie w Wielkopolsce 20 kwietnia 1924 r. Jego ojciec, Jakub Skórka, był rabinem. Matka, Slatka z d. Szejman, pracowała jako modystka i sprzedawała kapelusze w Słupcy. Jerme miał siostrę Rywkę i dwóch młodszych braci – Lejba (Leona) i Zalmana (Zaliego).

W 1929 r. Jakub wyemigrował do Francji, do pracy w fabryce w Nancy, gdzie mieszkała już zamężna siostra Slatki.

W 1930 r. Slatka, Rywka i jej dwóch braci dołączyło do Jakuba w Nancy. Zalman, delikatnego zdrowia, zmarł wcześniej na zapalenie płuc. Rywka została Reginą, Jerme – Jérômem, a Lejb – Leonem.

1938: rząd polski uznaje Jakuba i jego rodzinę za bezpaństwowców. Postępowanie w sprawie przyznania im obywatelstwa francuskiego zostaje zawieszone.

1940: rodzina Skórków dociera do Libourne (Bordeaux), uciekając przed nacierającą armią niemiecką. Jakub i Jérome pracują jako robotnicy rolni, Slatka i Regina przygotowują posiłki dla robotników. Chwila oddechu na wsi nie trwa długo, prawdopodobnie z powodu niewystarczająco dobrej pracy dwóch robotników rolnych. Rodzina przeprowadza się do Bordeaux, gdzie każdy znajduje zatrudnienie. Regina zajmuje się handlem.
We wrześniu 1940 r. Regina wraca do Nancy, chcąc ponownie otworzyć swój stragan, podczas gdy Vichy wydaje pierwszy „statut żydowski” (Statut des Juifs).
Grudzień 1940 r.: cała, poza Reginą, rodzina Skórków, zostaje internowana w obozie La Lande, w miejscowości Monts niedaleko Tours.
1941: Pierre Marie, zastępca Edouarda Vignerona z biura do spraw cudzoziemców w komisariacie policji w Nancy wyrabia Reginie fałszywy dowód tożsamości na nazwisko Hiebel, jako miejsce urodzenia podając Metz. Z tym dowodem Regina regularnie odwiedza swoją rodzinę w obozie.

Październik 1941: Jérome ucieka, chcąc uniknąć zamknięcia w obozie (do tej pory La Lande było obozem otwartym) i dociera do Dijon. Regina dołącza do niego, ukryta w koszu na śmieci w wagonie restauracyjnych przez kolejarzy, będących członkami ruchu oporu (wydostanie się ze strefy czerwonej stawało się coraz trudniejsze). Mimo braku dokumentów, Jerôme’owi udało się wrócić z Reginą do Nancy i umknąć przed policją w czasie aresztowania jego siostry za nielegalny handel (o tych wydarzeniach można przeczytać w książce Jerôme’a).

Lipiec 1942: policjanci z biura do spraw cudzoziemców ostrzegają Żydów z Nancy przed planowaną obławą, ratując w ten sposób około trzystu osób, którym schronienia udzielili mieszkańcy Nancy. Pod koniec miesiąca Regina i rodzina ze strony jej ciotki, wspomagana, a później szantażowana przez nieuczciwego przemytnika, przedostaje się szczęśliwie do nieokupowanej części Francji.
Jerôme z przyjaciółmi również wyrusza do strefy nieokupowanej z fałszywymi dokumentami na nazwisko Huberta Hiebela, urodzinego w Metz (granicę stref przekracza w iście nieprawdopodobny sposób, ukryty w tendrze lokomotywy przez należących do ruchu oporu kolejarzy).

Sierpień 1942: Regina i Jerôme dowiadują się, że ich rodzice rozdzielili się z młodym Leonem, który wyruszył do Angers. Nie dostaną od nich więcej wiadomości. Ich rodzice zostali deportowani w konwoju nr 31, 11 września, a ich brak w konwoju nr 8 20 lipca.

1943: w czerwcu Jerôme zostaje zmobilizowany do młodzieżowych hufców pracy (jako Hubert Hiebel). Zgłasza się do pracy i wyrusza do Rumilly w Savoie. W sierpniu, podobnie jak wielu innych nastolatków z obozu, zostaje wysłany na winobranie w pobliże Narbonne. Po jego powrocie, obóz obiega wiadomość, że tym razem zostaną wysłani do pracy dla organizacji Todt w Normandii. Jerôme znowu postanawia uciec, ukryć się i wstąpić do ruchu oporu (grup bojowych przy Union des Juifs pour la Résistance et l’Entraide). Na przełomie 1943 i 1944, Jerôme bierze udział w licznych akcjach, kilkakrotnie udaje mu się uniknąć zasadzki.

1944: 6 czerwca, lądowanie wojsk alianckich we Francji

22 czerwca: Jerôme zostaje aresztowany w mieszkaniu przy rue de l’Annonciade przez Milicję Francuską dowodzoną przez gestapowca. Regina wpada w zasadzkę i również zostaje zatrzymana. Zostają internowani w obozie Montluc. Przesłuchuje ich osoba, którą zidentyfikują dużo później: Klaus Barbie. Rozpoznani jako Żydzi, nie zostają rozstrzelani, ale wysłani do Drancy.

31 lipca-2 sierpnia: konwój nr 77 z Drancy do Auschwitz.

Jednego z sierpniowych dni w Auschwitz Jerôme spotyka Michela Gelbera, przyjaciela z Nancy, internowanego w obozie La Lande i deportowanego w tym samym czasie co Leon, młodszy brat Jerôme’a, w 1942 r. Michel opowiada mu, jak więźniowie umierają i „wychodzą przez komin”, że taki los spotkał jego żonę i dwójkę dzieci, a także Leona, młodszego brata Leona i Reginy, który wytrzymał tylko sześć miesięcy i ich ojca, Jakuba, który po trzech miesiącach zachorował na tyfus i stracił w obozie okulary, a miał dużą wadę wzroku.

7 października: nad obozem z wystawionymi na widok publiczny ciałami członków Sonderkommando, którzy wysadzili piec krematoryjny, krążą samoloty.

28 października i następnego dnia: wraz z innymi, ale nie wszystkimi, więźniami, Jerôme zostaje przeniesiony do Stutthof koło Dantizg (Gdańsk), nad Morzem Bałtyckiem. W tym obozie Jerôme choruje na tyfus, ale udaje mu się przeżyć.

Połowa grudnia: transfer do obozu w Vaihingen sur Enz, koło Stuttgartu. Jerôme po podróży ma odmrożoną stopę, ale pracuje przy usuwaniu lodu z lotniska.

1945 koniec stycznia: transfer ciężarówką z Vaihingen do obozu w Ohdruf, na południowy wschód od Weimaru. Jerôme zostaje wyznaczony na grabarza, jest odpowiedzialny za usuwanie ciał.

Koniec lutego 1945 r.: Jerôme z chorą stopą trafia do rewiru (szpitala). Lekarz Rosjanin, dowiadując się, że Jerôme jest Francuzem, operuje i nacina zakażoną stopę, żeby uratować go przed amputacją i śmiercią. W ciągu następnych dni, trzy razy powtarza nacięcie.

2 kwietnia: ewakuacja obozu Ohrdurf. Sprawni więźniowie idą na piechotę, chorzy mogący podróżować jadą ciężarówką do obozu w Erfurcie.Niepełnosprawni i umierający zostają zgromadzeni w baraku kuchennym, który zostaje wysadzony w powietrze.

3 kwietnia: transfer ciężarówką do obozu w Buchenwaldzie.

8 kwietnia: wraz z dziesięcioma tysiącami wygłodzonych, wyczerpanych więźniów Jerôme z naciętą stopą i silnym bólem w kostce, maszeruje, podczas gdy żołnierze rozstrzeliwują tych, którzy nie są w stanie iść.

11 kwietnia: trzeci dzień marszu, więźniowie docierają do Jeny.

12 kwietnia: Jerôme i jego towarzysz, Martin, korzystając ze zmniejszającej się liczby strażników (którzy stawali się coraz bardziej okrutni), uciekają z kolumny

W piątek 13 kwietnia 1945 r: po dwóch kolejnych cudownych zdarzeniach (dobrzy Niemcy, którzy ich nakarmili, młody żołnierz SS, który ma ich na muszce, ale rezygnuje ze strzału) docierają do wojsk amerykańskich w rejonie Crossen.

22 maja: powrót do Nancy z twarzą trudną do rozpoznania z powodu odmy, której nabawił się w Crossen, pochłaniając pierwsze porządne jedzenie

Począwszy od 1979 r. Jerôme Skorka, który zmienił nazwisko na francuskie Scorin, występuje jako zaproszony gość w gimnazjach i liceach, opowiada o swoim życiu między 1939 a 1945 rokiem, odpowiada na pytania uczniów, a czasami towarzyszy im i ich nauczycielom w wycieczkach do miejsc kaźni, a także – pamięci.

28 września 2008 za swoje działania na polu edukacji otrzymał odznaczenie, z którego jest najbardziej dumny – Palmes Académiques.

18 lutego 2001 r. zostaje odznaczony Legią Honorową.

Umiera 17 stycznia 2013 r.

Biografia

Alex Mayer  urodził się w 1910 roku w Nancy. Należał do rodziny loratyńskich Żydów, których drzewo genealogiczne sięga aż siedemnastego wieku.

Na mocy  dekretu podpisanego 29 stycznia 1753 przez Stanisława Leszczyńskiego, króla Polski i księcia Lotaryngii,  przodkowie Alexa znaleźli się w gronie 180 rodzin z pozwoleniem na pobyt w księstwie. Przodek Alexa – Molling,  syn Jolle Mayer’a – jest jednym ze 180 ojców rodzin wspomnianych w królewskim dekrecie, który pozwolał im na pobyt w Schalbach, małym miasteczku leżącym miedzy Sarre-Union i Phalsbourgiem. Rodzina Mayerów pozostanie w Schalbach aż do przenosin w zachodnie krańce regionu.

Alex Mayer dorastał w Lunéville. Po śmierci ojca to matka wzięła na siebie edukację Alexa, a także jego brata André.W wieku dwudziestu lat wyjeżdża na służbę wojskową do Algierii, z którą związek zachowa przez resztę życia. Po powrocie do  Lunéville zostaje kupcem.

Wraz z wybuchem drugiej wojny światowej Alex zostaje powołany  jako telefonista w 15 tym pułku inżynieryjnym. Dzięki nieprzeciętnej odwadze podczas bombardowania miasta Arcy-sur-Aube przez Luftwaffe w czerwcu 1940 roku Alex przyczynia się do ewakuacji miejscowego szpitala, za co zostaje odznaczony Krzyżem Wojennym (fr. Croix de Guerre)

Zdemobilizowany po powstaniu Państwa Vichy otrzymuje posadę telefonisty w Ministerstwie Wojny. Zostaje jednak szybko zwolniony z uwagi na wprowadzenie antysemickich praw. Jako « niepożądany » w Vichy   ryzykuje w każdej chwili aresztowanie. Aby opiekować się samotną i głuchą matką przebywającą w domu opieki w Lapalisse, postanawia zostać i żyć w ukryciu. Pracując jako nocny stróż małego hoteliku, udaje mu się ukrywać przez kilka lat  bez zmiany tożsamości.

17  czerwca 1944 na skutek donosu  zostaje aresztowany przez Gestapo, przeniesiony do Drancy i  wywieziony do Auschwitz ostatnim transportem numer 77.

Po powrocie do Francji potrzeba mu będzie wielu lat, by przeboleć cierpienia niełatwej przeszłości i założyć rodzinę, co uczynił w 1949 w wieku  prawie 40 lat.

Jako niezależny umysł, miłośnik sztuki i literatury, Alex poświęci się pracy jako pośrednik w sprzedaży wydawnictwa publikującego książki o sztuce, czemu zostanie wierny aż do emerytury.

Alex Mayer zmarł w Colmar w marcu  1980 roku.

Tłumaczył Jakub Mądry (Liceum Francuskie w Warszawie)

Rivka (Régine) SKORKA urodziła się w Zagórowie w Wielkopolsce 24 stycznia 1920r. Jej ojciec Jacob Skorka jest rabinem, a matka Slatka Skorka (z domu Szejman) jest modystką i sprzedaje kapelusze w Słupcu. Rivka ma trzech braci – Yerme (Jérémie, a później Jérôme), Lajb (Léon) i Zalma (Zali).

W roku 1929  – Jacobowi udaje się wyemigrować do Francji, gdzie  mieszka już jego szwagierka , siostra Slatki, która tam wyszła za mąż. Jacob  pracuje  w fabryce w Nancy.

W 1930 roku – żona Slatka, z córką Rivką i jej  braćmi  dołączają do Jacoba w  Nancy. Zalme, słabego zdrowia, zachorował na zapalenie oskrzeli. Zmieniają imiona – Rivka staje się Régine, Yerme Jérôme, a Lajb  Léon.

W 1938 roku-  jej rodzina została przez polski rząd pozbawiona obywatelstwa i uznana za bezpaństwowców. Ich prośby [do rządu francuskiego] o naturalizacje zostają odroczone.

[ We wrześniu 1938 r. polski  rząd wydał dekret, na mocy którego obywatele Rzeczpospolitej mieszkający na stałe poza jej granicami, mieli obowiązek potwierdzić swoje obywatelstwo. W wyniku braku potwierdzenia miało zostać im ono zabrane. Wielu polskich Żydów, mieszkających w Niemczech,   Francji, nie zareagowało na ten wymóg. Miało to skutkować utratą obywatelstwa polskiego od dnia 1 listopada 1938 r. ]

W 1940 roku – cała rodzina ucieka przed niemieckim wojskiem i dochodzi do Libourne(Bordeaux). Jacob i Jerome pracują jako rolnicy, podczas  gdy Slatka i Regine gotują. Ich praca na polu nie trwa jednak długo, z pewnością przez brak doświadczenia  amatorów “ rolników”, więc cała rodzina przeprowadza się do Bordeaux, gdzie każdy znajduje drobne zajęcia, a Régine zaczyna pracować na targach.

We wrześniu 1940 –  Régine wraca do Nancy, by na nowo otworzyć swój stragan, podczas gdy rząd Vichy publikuje swój pierwszy dekret dotyczący Żydów.

W grudniu 1940 – cała rodzina Skorków (oprócz Régine) zostaje zamknięta w obozie La Lande w Monts niedaleko Tours.

W roku 1941-  Pierre Marie, zastępca Edouard Vigneron, z biura policji dla cudzoziemców w Nancy wyrabia dla Régine fałszywe dokumenty na nazwisko HIEBEL urodzona w Metz. Régine posługuje się nimi, by odwiedzać swoją rodzinę internowaną w obozie.

W październiku 1941-  Jérôme ucieka z obozu zanim zostanie on hermetycznie zamknięty (wcześniej obóz La Lande  był otwarty) i dochodzi do Dijon. Régine szuka brata, schowana w śmietniku wagonu restauracyjnego dzięki kolejarzom służącym w partyzantce (wyjście z czerwonej strefy było coraz trudniejsze). Jérôme nie miał dokumentów, ale szczęśliwie udało mu się wrócić z Régine do Nancy (historia do przeczytania w książce Régine).

Pod koniec 1941-  Régine zostaje skazana w sądzie w Nancy za handel bez pozwolenia. (Komentarze prasowe pokazują mało chwalebne oblicze prasy francuskiej w Nancy tamtego okresu)

W lipcu 1942 – policjanci z biura dla cudzoziemców ostrzegają Żydów mieszkających w Nancy przed planowaną łapanką i dzięki temu ocalają 300 osób. Pod koniec miesiąca Régine oraz kilka osób z  rodziny jej ciotki przechodzą z powodzeniem na stronę wolnej strefy, a następnie wpadają w tarapaty przez nierzetelnego przewoźnika.

Jerome wyjeżdża także do strefy wolnej,  z fałszywymi dokumentami wyrobionymi na nazwisko Hubert Hiebel urodzonony  w Metz.

W sierpniu 1942 roku – Régine dowiaduje się, że jej rodzice i brat Léon zostali zatrzymani. Rodzice są deportowani w konwoju nr 31- 11 września, a jej brat konwojem nr 8 –  20 lipca. W sierpniu Régine, za namową przypadkowo spotkanego  żołnierza w Lyon,

wchodzi w szeregi Armée Secréte (Tajna Armia).

W październiku 1942 –  Régine zostaje zaalarmowana przez jej ciotkę (siostrę matki, również Régine), że trójka dzieci jej wujka, Rubina Szejmana, została umieszczona w rodzinie Żydów francuskich w Châtellerault, a ich rodzice ( Żydzi niefrancuscy) zostali zatrzymani. Régine bez namysłu jedzie na miejsce i , nie zważając na brak zgody na ich zabranie od rodziny,  która opiekowała się dziećmi, porywa je po lekcjach. Zawozi  do wolnej strefy do Limoges, przemycając je  najpierw w wozie z sianem, a później pociągiem w niesłychanych warunkach. Póżniej jedzie do Lyonu, gdzie dzieli dom w dzielnicy La Croix-Rousse z  bratem Jérôme i dwójką innych żydowskich rodzin. Jérôme  ukrywa się pod nowym nazwiskiem.( O jego drodze życiowej zob. w książce “ L’itinéraire d’un adolescent juif de 1939 à 1945”).

W roku 1943 –  Régine dowiaduje się o nowych zniknięciach członków rodziny mieszkającej w Nancy; odchodzi z  Armée Secréte (Tajna Armia) i wstępuje do Związku Młodzieży Żydowskiej. Régine mieszka obok placu Terreaux w Lyon na ulicy de l’Annonciade w kamienicy ze słynnymi pasażami. Podczas całego tego czasu Régine pracuje jako sprzedawczyni butów u pani Tabouret (wspaniała kobieta).Działa również w tajnym ruchu oporu.

6 czerwca 1944 – lądowanie w Normandii. Régine przestaje pracować, by poświecić  cały jej czas partyzantce. 22 czerwca Jérôme zostaje aresztowany na ulicy de l’Annonciade przez policjantów kierowanych przez członka Gestapo.Régine wpada w pułapkę i również zostaje aresztowana. Zostają internowani w obozie w Montluc. Są przesłuchiwani przez człowieka, którego nazwisko poznają dużo póżniej : Klausa Barbie’go. Zostają rozpoznani jako Żydzi i zamiast rozstrzelania wysłani do obozu w Drancy

31lipca – 2sierpnia 1944r : w konwoju nr 77 Drancy -Auschwitz

Pod koniec października Régine zostaje wybrana do pracy w fabryce amunicji w Krazau w północnych Czechach, filii  obozu  Gross Rosen, gdzie choć warunki życia i pracy są okropne, to nie ma już porannych  apeli i zagrożenia selekcją do gazu.

9 maja 1945 roku  – drugie narodziny – wyzwolenie obozu w Krazau, nazajutrz  po końcu wojny, przez czeskich partyzantów.

Régine wychodzi za mąż za Jacubert. W styczniu 2016 ma 96 lat, dwóch synów Jacques’a i Serge’a , czterech wnuków i cztery wnuczki. Mieszka w Nancy, gdzie otrzymała wiele wyróżnień od miasta. Tak jak jej brat Jérôme, Régine  opowiada w szkołach o swoim życiu i wojnie, aby młodzież wiedziała, co się wydarzyło i co może się jeszcze wydarzyć.

W 1987 Régine i jej brat Jérôme zeznają jako świadkowie w procesie  Klausa Barbie’ego w Lyonie.

8 maja 2005r. – jest odznaczona medalem Légion d’Honneur w Paryżu pod Łukiem Triumfalnym przez Prezydenta Francji Jacques’a Chirac’a.

1 grudnia 2016r.- Régine umiera w spokoju w domu. W ceremonii pogrzebowej, wokół trumny przykrytej flagą narodową, przemawiają dwaj byli ministrowie, przedstawiciele władz lokalnych oraz  bliscy, w tym jej wnuki. Odczytano przesłanie Ministra Edukacji Narodowej, a najważniejsze gazety  Le Monde, Le Figaro zamieściły artykuły na jej temat.

Tłumaczył Jan Jose Eugui Rodriguez Maliszewski (Liceum Francuskie w Warszawie)

Biografia

Fradla (Frida) Lipmanowicz urodziła się 10 grudnia 1926 roku w Jędrzejowie, w województwie świętokrzyskim. Jest czwarta z siedmiorga dzieci. Jej rodzina mieszkała pod numerem 21 na ulicy Bourg-Tibourg w czwartej dzielnicy Paryża. Ponieważ byli francuskimi Żydami, nie zostali oni dotknięcie obławą Vel d’Hiv w lipcu 1942 roku, która dotyczyła Żydów cudzoziemskich. Niemniej jednak ojciec Fridy, czując zagrożenie, postanowił by dwaj najstarsi synowie, Bernard i Maurycy, pojechali do strefy wolnej, być może po to, by przyszykować przyjazd reszty rodziny. Ojciec skontaktował się więc z przemytnikiem, z którym umówił się w kawiarni w dziesiątej dzielnicy Paryża. Udał się tam z trójką najstarszych dzieci: Bernardem, Maurycym i Frimetą. Okazało się jednak niestety, że ten przemytnik był nikczemny. Wziął pieniądze od ojca, po czym zadenuncjował ich policji. Aresztowani zostali wysłani do Drancy i Pithiviers. Potem deportowano ich i nigdy nie wrócili. Reszta rodziny, czyli matka i jej dzieci Frida, Szymon, Jerzy oraz Genowefa, została w mieszkaniu przy ulicy Bourg-Tibourg. Aby utrzymać rodzinę, mama Fridy zaczęła pracować jako sprzątaczka w organizacji UGIF, co pozwoliło jej uzyskać legitymację, która chwilowo chroniła ich od jakiegokolwiek internowania. Frida, jako najstarsza spośród rodzeństwa, zdecydowała porzucić naukę w liceum Wiktora Hugo przy ulicy Sévigné, aby pomóc matce w opiece nad rodziną. Dzięki kontaktom swojej mamy, została opiekunką osieroconych dzieci w domu UGIF w Louveciennes. W lipcu 1944 roku, Niemcy nakazali aresztowanie i deportowanie wszystkich dzieci i opiekunów z domów UGIF usytuowanych wokół Paryża. Zostali oni przewiezieni do Drancy, zamknięci w strasznych wagonach towarowych i wysłani w nieznane miejsce. Podczas podróży Frida pisała ołówkiem listy na skrawkach papieru i wyślizgiwała je przez szpary między deskami wagonu. Te listy najprawdopodobniej zbierali kolejarze (z ruchu oporu?) i dostarczali je żyjącej rodzinie. Treść tych listów wskazuje, że Frida nie wiedziała, dokąd jedzie.

Podróż była straszna: brak higieny, pożywienia, picia i powietrza oraz stały ścisk. Lecz jej dalszy ciąg był jeszcze gorszy: piekło obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Zaraz po przyjeździe kapo z komando Kanada rozkazał opiekunkom, które trzymały dzieci za rękę, by je zostawiły. Nie zrobiły tego jednak. Wszyscy zostali skierowani pod “prysznice”. Tam duzi i mali rozebrali się i zostali zagazowani. Ich ciala zostały później spalone. Po opiekunkach i dzieciach pozostał tylko popiół, wieczny żal i wspomnienie, które żywimy w sercach.

Tłumaczyła Klara Nail z Liceum Francuskiego w Warszawie

Biografia

Urodził się 16 lutego 1913 r. w Warszawie jako syn Majera/Meyera i Ruchli/Racheli z domu Krzyp/Tchipoff, brat Józefa.

Pracował jako mechanik; mieszkał pod nr 4, Boulevard Magenta w Paryżu (dzielnica 10).

7 maja 1940 r. zgłasza się na ochotnika do Legii Cudzoziemskiej w biurze Intendenta Wojskowego Paryża. Otrzymuje numer 1940/15761. Podaje, że jest pomocnikiem kucharza, zamieszkałym pod nr 24, rue Chaptal w Paryżu (dzielnica 9). Zostaje wcielony do 23. Regimentu Piechoty Ochotników Cudzoziemców Armii Francuskiej ( Régiment de Marche de Volontaires Etrangers).

26 sierpnia 1940 r. zostaje skierowany do ośrodka demobilizacyjnego w Caussade (82). Początkowo zamieszkał w Tuluzie, a następnie przy Boulevard des Etats-Unis w Vichy (03), dokąd dotarł 26 września 1940 r.

Zgodnie z raportem inspektora policji z 5 sierpnia 1941 r., „był objęty nakazem opuszczenia kraju podpisanym przez Ministra Spraw Wewnętrznych 21 stycznia 1936 r., zakomunikowanym zainteresowanemu w Paryżu 7 lipca 1936. Do tej pory uzyskiwał odroczenia nakazu”.

Zostaje spisany jako Żyd – cudzoziemiec w Vichy, zgodnie z wydaną przez państwo francuskie antysemicką ustawą z 2 czerwca 1941 r.

Pracuje jako kierowca w ambasadzie amerykańskiej; mieszka pod nr 37, rue de Givois w Vichy.

Zostaje internowany wraz z bratem Józefem, początkowo w więzieniu w Cusset, następnie w Mal-Coiffée, wojskowym więzieniu niemieckim w Moulins. 15 lipca 1944 r. zostaje przeniesiony do Drancy, gdzie otrzymuje numer 21157.

31 lipca 1944 r. zostaje deportowany z Drancy do Auschwitz w transporcie nr 77.
W książce Mémorial de la Déportation des Juifs de France (Pamięci deportowanych Żydów francuskich) Serge Klarsfeld pisze o transporcie nr 77: „[W transporcie] znalazło się 1300 osób. (…) do komór gazowych w Auschwitz wywieziono ponad 300 dzieci poniżej 18 roku życia. (…) 291 mężczyzn przeszło selekcję i otrzymało numery od B3673 do B3963; podobnie 283 kobiety (numery od A16457 do A16739). Ocalało 209 osób, w tym 141 kobiet”.

Lazare nie figuruje na liście ocalonych z transportu nr 77, sporządzonej przez Serge’a Klarsfelda.
Według Yad Vashem zginął w czasie Zagłady.

Źródła

– Archiwum departamentu Allier 1289 W 66, 756 W 1, 762 W 53,
– Archiwum dowództwa Legii Cudzoziemskiej
– Centre de Documentation Juive Contemporaine Mémorial de la Shoah C 77_8,
– Klarsfeld Serge, Liste des transports à Drancy le 15 juillet 1944 r. [Lista transportów do Drancy 15 lipca 1944]
– Klarsfeld Serge, Mémorial de la Déportation des Juifs de France, 1978 [Pamięci deportacji Żydów francuskich]
– Union des Engagés Volontaires Anciens Combattants Juifs Enfants et Amis [Związek Ochotników Kombatantów Żydowskich, ich dzieci i przyjaciół]
– yadvashem.org

Biografia

Fragment biografii przygotowanej przez AMFD (Amis de la Fondation pour la Mémoire de la Déportation de l’Allier)

Urodziła się 26 grudnia 1922 r. w Kaliszu, jako córka Mojżesza i Claire Fanny z d. Verkauf. Jej ojciec zmarł 5 października 1936 r. w Strasbourgu.
W lipcu 1939 r. rodzina – Fanny, jej babka od strony matki, Sara,  Hélène i Israël – opuszcza mieszkanie pod nr 4, Grande Rue w Strasbourgu i szuka schronienia w Vichy. Zatrzymują się pod numerem 5, rue de Provence, gdzie Claire otwiera sklep pończoszniczy. […]

Urodziła się 26 grudnia 1922 r. w Kaliszu, jako córka Mojżesza i Claire Fanny z d. Verkauf. Jej ojciec zmarł 5 października 1936 r. w Strasbourgu.

W lipcu 1939 r. rodzina – Fanny, jej babka od strony matki Sara, Hélène i Israël – opuszcza mieszkanie pod nr 4, Grande Rue w Strasbourgu i szuka schronienia w Vichy. Zatrzymują się pod numerem 5, rue de Provence, gdzie Claire otwiera sklep pończoszniczy.

Obywatelstwo francuskie otrzymuje jako nieletnia córka Mojżesza na mocy decyzji opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Republiki Francuskiej z datą 7 kwietnia 1929 r. na stronie 4158. Zgodnie z antysemicką ustawą z 2 czerwca 1941 r. Fensterowie zostają zarejestrowani w Vichy jako Żydzi francuscy.

Hélène pracuje jako maszynistka w dziale księgowym przedsiębiorstwa dystrybucji prasy i książek Messageries Hachette, które przeniosło się do Vichy z Paryża. Jej babka, Sara Verkauf z d. Gottesmann, zmarła 16 listopada 1943 r. w mieszkaniu pod numerem 5, rue de Province, 9 dni przed katastrofą. W czwartek 25 listopada 1943 r. Hélène była w pracy. Tak opowiada o tym dniu:
„Około 17 roznosi się wieść, że na rogu Boulevard Carnot, w hurtowni wyrobów pończoszniczych, gdzie zaopatrywała się moja mama, była obława. Natychmiast wyszłam z pracy i pobiegłam do domu, gdzie powinnam była znaleźć moją matkę i brata, ale po drodze dotarło do mnie, że zostali zatrzymani, a ja w żadnym razie nie powinnam zostawać w domu. Mimo to weszłam do środka i w pośpiechu zabrałam kilka rzeczy!
Tak oto znalazłam się na ulicy z 20 frankami w kieszeni, nie mając pojęcia, co dalej!”

Hélène spędzi kilka dni u różnych zaufanych przyjaciół, po czym znajdzie pracę w Messageries Hachette w Clermont-Ferrand. Wynajmuje pokój pod numerem 14, rue Morel Ladeuil.

Zostaje zatrzymana 22 czerwca 1944 r.:
„22 czerwca 1944 (…) byłam w pracy, w Messageries Hachette przy rue de la Tour Fondue, niedaleko Place de Jaude w Clermont Ferrand. W pomieszczeniu na parterze stało ze dwadzieścia biurek, ja siedziałam w drugim rzędzie. Weszło dwóch mężczyzn po cywilnemu. Sprawdzali papiery. Kiedy doszli do mnie, powiedzieli po niemiecku: To ona! Mamy ją!”

Zostaje osadzona w więzieniu 92. Pułku Piechoty w Clermont Ferrand. 15 lipca pociągiem przetransportowano ją do Paryża i autobusem wysłano do Drancy. Otrzymała numer 25129.
31 lipca znalazła się w grupie 1300 osób deportowanych z Drancy do Auschwitz w transporcie nr 77.

W książce Le Mémorial de la Déportation des Juifs de France [Pamięci deportacji Żydów francuskich] Serge Klarsfeld tak pisze o transporcie nr 77: „[W tym transporcie] znalazło się 1300 osób. (…) do komór gazowych w Auschwitz wywieziono ponad 300 dzieci poniżej 18 roku życia. (…) 291 mężczyzn przeszło selekcję i otrzymało numery od B3673 do B3963; podobnie 283 kobiety (numery od A16457 do A16739). Ocalało 209 osób, w tym 141 kobiet”.

Hélène FENSTER pisze: „Podróż trwa 4 dni i 3 noce. Nie ma miejsca, żeby się położyć. Wiadro pośrodku wagonu szybko się przepełnia, a nieczystości wylewają się na podłogę! Opróżniane jest tylko raz dziennie.

3 sierpnia 1944 r. około północy wjeżdżamy do Birkenau.

Pociąg zatrzymuje się, drzwi wagonów towarowych otwierają się przy akompaniamencie krzyków: „Raus! Zostawić bagaże!”, powtarzanych do chwili, kiedy ostatni pasażer wysiada z pociągu. Stoimy ogłuszeni. Gdzie my jesteśmy?

Czuję, jakbym spadała w otchłań. Ciemno, w oddali druty kolczaste, światła, wycelowane w nas reflektory. Nic nie widać. Krzyki, przepychanki. Nie widzę nikogo znajomego. Gdzie ja jestem? Nagle znajduję się w szerokiej kolumnie, morze ludzi, wyłącznie kobiety, otoczone przez SS-manów i krzepkich mężczyzn w pasiastych ubraniach, którzy wrzaskami poganiają nas w stronę komitetu powitalnego. Doktor Mengele i jego asystenci. Wszystko dzieje się szybko: na lewo, na prawo, coraz dalej w otchłań”.

Hélène znalazła w grupie 283 kobiet, które przeszły selekcję. Kazano im się rozebrać, ogolono, skierowano pod prysznic, trzeciego dnia wytatuowano numery. Hélène otrzyma numer A.16711.

Spędzi w Birkenau trzy miesiące. Pobudka o 4 lub 5 rano, apel w rzędach po pięć, praca, selekcje.

„Nastroje były dość dobre z kilku powodów: przyjechaliśmy do Birkenau po lądowaniu aliantów w Normandii (6 czerwca 1944); poza tym słychać było strzały z armat! Rosjanie byli tylko 40 km od nas. Przez komanda pracujące na zewnątrz docierały do nas wiadomości, niekiedy plotki!!

Początkowo wyglądaliśmy nieźle (…), ale powoli zaczęliśmy cierpieć głód. Nie sposób było przechować kawałka chleba na następny dzień, głód był zbyt duży, podobnie jak ryzyko, że nocą ktoś nam go ukradnie”.

27 października, po ostatniej selekcji dokonanej przez doktora Mengele, Hélène zostaje wysłana do obozu w Gross Rosen. Po trzech dniach przeniesiono ją do obozu w Kratzau w Sudetach, w Czechosłowacji. Początkowo pracuje na terenie obozu, a następnie w fabryce amunicji, na zmiany, tydzień w ciągu dnia, tydzień w nocy.

„Piekło Kratzau trwało 7 miesięcy.
Wreszcie, rankiem 9 maja 1945 r. (dzień po zakończeniu wojny), żołnierze rosyjscy otworzyli bramy i druty obozowe. I oto prawie 1000 kobiet znalazło się na wolności. Nie było strażników SS ani żołnierzy rosyjskich, tylko wygłodzone, pijane radością i wolnością kobiety”.

27 maja 1945 r., po 15 dniach podróży, dotarła w Sarreguemines we Francji.

W Paryżu zamieszkała u rodziny Sprung, którą poznała w Vichy.

Po dwóch miesiącach otworzyła sklep swojej matki, która nie wróciła z obozu. Nie wrócił też jej brat.

Figuruje na liście ocalałych z transportu nr 77 z 31 lipca 1944 r.

Decyzją Ministra ds. kombatantów i ofiar wojennych, 11 maja 1953 r. otrzymała kartę deportowanego.

Pracuje jako sklepikarka, mieszka pod numerem 2, boulevard Carnot w Vichy. 5 stycznia 1946 r. w Paryżu wychodzi za Gabriela RAMET.

Gabriel Mendel RAMET, urodzony 24 września 1920 r. w Warszawie jako syn Lejbusa Rameta i Estery z d. Kaftal, został zatrzymany 20 sierpnia 1941 r. w Paryżu. W obozie internowania w Drancy spędził 22 miesiące. 23 czerwca 1943 r. został wysłany do Auschwitz w transporcie nr 55. Po przejściu selekcji otrzymał numer 126147. Skierowano go do kopalni węgla w Jawiszowicach, a następnie do Monowitz. W styczniu 1945 r. w grupie więźniów został ewakuowany do Gliwic, a stamtąd do obozu Mittelbau-Dora, gdzie pracował przy konstrukcji pocisków V1. Następnie trafił do Bergen Belsen, gdzie doczekał wyzwolenia w kwietniu 1945 r.

Decyzją Ministra ds. kombatantów i ofiar wojennych, 26 czerwca 1953 r. otrzymał kartę deportowanego nr 1.163.0146.

Gabriel RAMET zmarł 4 lutego 1995.
Hélene RAMET z d. FENSTER zmarła 8 marca 2007 w Vichy.

Źródła:
– Archiwum departementu Allier 756 W 1, 996 W 194.01,  1289 W 91, 1799 W 138,
– Archiwum rodzinne
– Bibliotheque Nationale de France – strona internetowa Gallica.
– Centre de Documentation Juive Contemporaine
– Direction Interdépartementale des Anciens Combattants de Clermont-Ferrand ( Międzydepartamentalny wydział ds. kombatantów w Puy-de-Dôme)
– Urząd stanu cywilnego w Paryżu, dzielnica 11
– Klarsfeld Serge, Liste des transferts à Drancy [Lista transportów do Drancy]
– Klarsfeld Serge,Mémorial de la Déportation des Juifs de France [Pamięci deportacji Żydów francuskich], 1978
– Relacja Hélène RAMET z d.FENSTER przekazana przez jej syna Richarda

Biografia

Izaak Grinsztain urodził się 19 września 1895 roku w Zawierciu (południowa Polska). Z zawodu był kaletnikiem. Poślubił Chawę Bomgard, urodzoną 8 października 1903 roku w Iha (Polska). Mieli dwoje dzieci i w 1932 roku zamieszkali na przedmieściach Paryża w La Courneuve przy ulicy du Chalet numer 9.

Izaak Grinsztain otrzymał obywatelstwo francuskie( naturalizowany)  w 1926 roku (według informacji z Centrum Współczesnej Dokumentacji Żydowskiej  – le Centre de Documentation Juive Contemporaine).

Z regionu paryskiego przeniósł się do Marsylii, gdzie zamieszkał przy ulicy Republiki  pod numerem 4. Z nieznanych przyczyn  wyjechał do Vichy, gdzie został aresztowany, przekazany do Moulins i internowany w niemieckim więzieniu wojskowym Mal-Coiffé.

15 lipca 1944 roku został przeniesiony do obozu przejściowego w Drancy, gdzie zarejestrowano go pod numerem 25167.

Dokument z : Pokwitowanie z archiwum w Drancy nr 6389 przekazane przez Centrum Współczesnej Dokumentacji Żydowskiej CF155_6389. Podziękowania.

Izaak Grinsztain zmarł 5 sierpnia 1944 roku w Oświęcimiu zaraz po przybyciu.

Źródła:

– Centre de Documentation Juive Contemporaine

– Etat civil de Paris (18ème)

– Klarsfeld Serge Liste des transferts de Moulins à Drancy le 15 juillet 1944

– Klarsfeld Serge Mémorial de la Déportation des Juifs de France  1978

– MémorialGenWeb site Internet

Tłumaczyła Małgorzata Kruczkowska (Liceum Francuskie w Warszawie)

Biografia

Urodził się 28 lutego 1911r. w Warszawie . Jest synem Majera i Ruchli urodzonej w miejscowości Skrzypy ,  jest także bratem Lazara (Leona).

Przeprowadził się do Francji 5 maja w 1929r. i zamieszkuje na ulicy Dulong 66 w Paryżu.  Został zatrudniony jako mechanik w Ambasadzie USA na Placu Concorde..

8 lutego 1935 żeni się z Marie-Louise Turquetil w Paryżu ; nie mają  żadnych dzieci.

Opuszcza Paryż, żeby się schronić  najpierw w La Bourboule, później w Vichy, gdzie dociera 11 sierpnia 1940. Mieszka wtedy pod różnymi adresami w Vichy: 65 rue de Paris, potem 17 rue Faidherbe, następnie – 37 rue de Givois,  zanim się przeprowadził do Bois Randenais w Brugheas 28 października 1941.

Kontynuuje pracę w ambasadzie USA aż do jego aresztowania 14 maja 1944 w Brugheas – “za dużą kradzież ważnych kuponów na  benzynę ze  szkodą dla  produkcji przemysłowej w Vichy” (według raportu policji 28 grudnia 1954).

Internowany w wiezieniu Cusset razem z bratem Lazare, z pomocą żony przekazał 10 000 franków strażnikowi – Marcelowi Fournier, aby uciekli. Ale niestety plan ucieczki nie powiódł się  –  strażnik został skazany na 6 lat  więzienia oraz 60 000 franków grzywny,  Joseph Braun na 2 lata  więzienia i 60 000 franków grzywny, a jego  żona  na karę 6 miesięcy  więzienia i 20 000 franków grzywny. W konsekwencji przyniesiono go  do niemieckiego  aresztu wojskowego   Mal-Coiffée w Moulin.

19 maja 1944 z  Moulin  trafia do Drancy, gdzie otrzymuje numer identyfikacyjny 22635.

31 lipca 1944 zostaje deportowany z Drancy do Auschwitz w konwoju 77.

Umiera 5 sierpnia 1944 w Auschwitz (według JO N 59 11 marca 2010).

Uwaga: Grzywna  w wysokości 20 000 franków, naliczona 11 sierpnia 1943 r. na rzecz Marie Louise Braun, urodzonej w Turquetil, została anulowana  na podstawie dekretu  z 26 listopada 1944 r.

Biografia

Urodził się 1 stycznia 1914 r. w Komańczy (Karpaty). Jest jedynym synem Izraela, Żyda z pochodzenia, i Blimy, z domu BRAND, która jest katoliczką. Alojzy jest i obrzezany, i ochrzczony. Następnie jego rodzina przeprowadza się do Lwowa, gdzie syn odkrył tenis stołowy, który stanie się jego życiową pasją.

W 1933 r. ojciec wysyła Alojzy’ego na studia uniwersyteckie na Wydziale Katolickim w Lille, na północy Francji. Będąc uznanym graczem ping ponga na skalę narodową, zostanie trzy razy wicemistrzem świata w zawodach indywidualnych w 1936, 1937 i 1939 r.

W 1940 r. dołącza do 3. dywizji pancernej polskiej armii we Francji.

Został włączony do 861. Groupe de Travailleurs Etrangers (Grupy Pracowników Zagranicznych) z Bourbon-l’Archambault (w środkowej Francji) w charakterze drwala.

18 czerwca 1944 r. około godziny 20 do Bourbon-l’Archambault przyjeżdża policja i aresztuje rodzinę QUILLIER oraz żandarma Jeana DURAND i Louisa PEROZ, których zabiera do hotelu Hôtel des Sources, aby ich przesłuchać. Alex ERLICH znajduje się na miejscu wraz z Pierre’em WILDENSTEIN, z którym jest w trakcie spożywania posiłku. Oni też są zatrzymani, a jedyną ich zbrodnią jest żydowska tożsamość.

Policja wzywa Niemców, którzy przenoszą pięciu więźniów do Mal-Coiffée, niemieckiego więzienia wojskowego w Moulins (20 km od Bourbon-l’Archambault).

W tym miejscu losy ich rozłączają się.. Jean DURAND, Louis PEROZ i Emile QUILLIER, zatrzymani w celach represyjnych, zostaną posłani do obozu koncentracyjnego Buchenwald. Alex EHRLICH i Pierre WILDENSTEIN, zatrzymani w celach prześladowczych, są wysłani do Drancy, następnie do obozu zagłady Auschwitz – Birkenau.

15 lipca Alojzy zostaje przetransportowany do Drancy, gdzie dostaje swój numer identyfikacyjny 25138.

Tam trafia po selekcji do pracy z numerem identyfikacyjnym B-3742. Wobec postępu oddziałów radzieckich zostaje ewakuowany z Auschwitz i przyjeżdża do Dachau 28 stycznia 1945.

Dostaje tam numer identyfikacyjny 139264, a zostaje wypuszczony 29 kwietnia 1945. Przyjmuje go szpital amerykański 18 maja ; do ojczyzny dociera 3 czerwca do Annemasse (pod Genewą). Wraca do Bourbon-l’Archambault w bardzo złej kondycji fizycznej. Spędza dwa tygodnie w szpitalu, który w tamtym czasie pełni funkcję centrum opieki i nadzoru nad deportowanymi.

Zostaje we Francji i uprawia dalej swoją życiową pasję jaką jest tenis stołowy. Zostaje trenerem.

Żeni się z Lieselotte Inge, z domu KÜHL.

Prowadzi aż do śmierci sklep z artykułami sportowymi i pingpongowymi w regionie paryskim.

Zmarł 7 grudnia 1992 r. w wyniku “przewlekłej choroby” w Szpitalu Saint-Denis (dzielnica paryska).

Oddajmy głos Jeanowi Devys autorowi świetnej biografii Alexa Ehrlich, opublikowanej w dwóch częściach w czasopiśmie FFT z lutego i kwietnia 2011 r: “Gdyby miał szczęście urodzić się Węgrem lub Anglikiem, gdyby nie nastąpiła tragiczna cezura Drugiej Wojny Światowej, byłby na pewno mistrzem świata, prawdopodobnie kilkakrotnie. Gdyby zgodził się na naturalizację od razu po Wyzwoleniu – spełniał wtedy wszystkie jej kryteria – można by być pewnym, że jego nazwisko do dzisiaj należałoby do największych z mistrzów Francji. Jednak niemożliwe jest napisanie Historii na nowo.”

Szczególne podziękowania za pomoc Fédération Française de Tennis de Table (Federacji Francuskiej Tenisa Stołowego).

Źródło dokumentu: Centre de Documentation Juive Contemporaine (Centrum Współczesnej Dokumentacji Żydowskiej). W Le Mémorial de la Déportation des Juifs de France (Memoriał Deportacji Żydów Francji),

Serge Klarsfeld pisze na temat transportu 77: “Liczba deportowanych wynosiła 1300. Ten transport (…) zabiera za sobą do gazu w Auschwitz ponad 300 nieletnich poniżej 18 lat. (…) 291 mężczyzn zostało wyselekcjonowanych z numerami identyfikacyjnymi B 3673 do B 3863; tak jak dla 283 kobiet (A 16457 do A 16739). W 1945 przy życiu pozostało 209 więźniów, w tym 141 kobiet”.

Tłumaczył – Galkowski Philippe
(Liceum Francuskie w Warszawie)