Miesiąc: październik 2022

Laja Nudel przychodzi na świat w Sulejowie w Polsce, jako córka  Matli i Bernarda Nudel. jej rok urodzenia nie jest do końca znany, choć niektóre ze znalezionych dokumentów podają jako datę narodzin rok 1902 albo 1907. Dzieciństwo spędziła w Polsce, by następnie w wieku dwudziestu lat rozpocząć życie we Francji. Dokument ze źródeł ministerstwa spraw zagranicznych z roku 1932 informuje, że zaraz po przybyciu do Francji w kwietniu 1932 r. zamieszkała na  Rue du Petit Musc w 4. dzielnicy Paryża. Potwierdza to także dokument policyjny z okresu jej przybycia do Francji.

We Francji na początku lat 30. XX w. poznaje Józefa Szwalberga, swojego męża i ojca jej dzieci. On z kolei przybył do Francji w styczniu 1922 roku. Na podstawie zatrzymanych 26 maja 1930 r. przez komendanta paryskiej policji dokumentów osobistych i podróżnych Józefa Szwalberga  dowiadujemy się, że zamieszkiwał on na 257 avenue des Acacias w 17 dzielnicy Paryża.  Z zawodu był  ogrodnikiem. Laja poślubia Józefa w 1933 r. Ceremonia miała prawdopodobnie miejsce w Paryżu. Posiadali oni pięcioro dzieci: Armanda (zapisywanego jako Hermann), urodzonego w 1934 r., Davida urodzonego w 1935 r. , Madeleine urodzoną w  1936 r., Georgesa urodzonego w 1938r.  i Michela urodzonego w 1941 r. 

Prawdopodobnie młoda para osiedliła się początkowo na Rue de la Gare 1 w Sevran (dzisiaj Seine-Saint-Denis), co sugerowałyby zapiski z marca 1935 r. na akcie urodzenia Davida. Potem mieszkali w Villepinte (dzisiaj Seine-Saint-Denis). Małżeństwo mieszkało tam na 52 Chemin de l’Arbre Sec, co wynika z aktu narodzin ich córki Madeleine oraz z wyciągu ze spisu ludności miasta Villepinte z roku 1936. Dodatkowo z zamieszczonego dokumentu dowiadujemy się, że Laja zarówno w roku 1932, jaki i w 1935 r. (narodziny syna Davida) była bezrobotna a jej mąż Józef pracował jako murarz.

Z biegiem czasu, w lutym 1938 roku, przenoszą się do Impasse des Amandiers 5 w 20. dzielnicy Paryża. W 1939 roku Józef najprawdopodobniej został powołany do wojska. Laja, będąc wciąż jeszcze obywatelką Polski, żyła do 1941 wraz ze swoim mężem i dziećmi pod tym samym adresem. W tym czasie Józef pracuje jako kurier.  Potwierdzenie tego faktu znajdziemy w dniu wydania jego dowodu osobistego.

Kilka miesięcy po urodzeniu Michela dotychczasowe życie rodziny ulega zmianie na skutek aresztowania Józefa 9 lipca 1941 roku, które nastąpiło około godz. 23.00 na Boulevard de Belleville 98 w Paryżu. Na początku, biorąc pod uwagę odbytą służbę wojskową oraz sytuację rodzinną Józef został zwolniony. Po ponownym aresztowaniu trafił do obozu w Drancy oraz w okolicach lasu Compiègne. Stąd deportowano go do obozu Auschwitz-Birkenau. Transport, w którym go wywożono, opuścił Drancy 27 marca 1942 r. Józef w obozie przeżył zaledwie miesiąc. Według dokumentacji obozowej zmarł na zapalenie nerek 23 kwietnia 1942 r. o 8:40.

Losy Laji po aresztowaniu męża do dziś pozostają niewyjaśnione. Jako, że bardzo dobrze zdawała sobie sprawę z tego, że jej rodzina w każdej chwili może zostać deportowana, nawiązała kontakt z paryskim zakonem księży z Katedry Notre Dame de Sion, by ci pomogli jej i jej małym dzieciom zapewniając schronienie. Troje starszych dzieci: Armand, David i Madeleine zostało umieszczonych w sierocińcu  La Varennes w Saint-Maur-des-Fossés (dzisiaj Val de Marne). Dwoje młodszych Georges i Michel zostało przekazanych pod opiekę księdzu Antoine Dumas. Do końca wojny ukrywali się on w departamencie Loire.

24 lipca 1944 r. Laja została aresztowana i deportowana do Drancy. Tam spotkała swoje dzieci: Madeleine, Armanda i Davida, które zostały trzy dni wcześniej porwane z sierocińca i internowane w Drancy.Laja i jej dzieci zostały deportowane z obozu w Drancy do Auschwitz-Birkenau w dniu 31 lipca 1944 r. transportem numer 77. W Auschwitz Laja otrzymała numer 25678.

5 sierpnia 1944 r. w Auschwitz-Birkenau, Laja została uznana za słabą i niezdolną do pracy, a następnie zamordowana w komorze gazowej wraz ze swoją siedmioletnią córką, Madeleine.