Biografia

Wigdor Lachman urodził się 21 sierpnia 1897 r. w Radomsku (w latach 1857-1922 Nowo-Radomsk). Był synem Dawida Zelika (ur. w 1866 r. w Dmeninie k. Radomska, zm. w 1936 r. w Radomsku, z zawodu uliczny sprzedawca) i Hindy z domu Najman (ur. w 1870 r. w Radomsku, zm. w 1940 r. w Radomsku). Miał trójkę rodzeństwa: Fajgę Rasza Lachman (ur. w 1898 r., zm. 25 października 1899 r.), Herszlika Lachmana (ur. 20 lipca 1903 r., zm. 13 sierpnia 1942 r.) i Rykla Lachman (ur. 23 września 1904 r.).

Radomsko

Pod koniec XIX wieku Radomsko administracyjnie było położone w Guberni Piotrkowskiej w podporządkowanym Cesarstwu Rosyjskiemu Królestwie Polskim. Dość dużą grupę mieszkańców miasta stanowili Żydzi. Spis ludności z 1897 roku, a więc z roku urodzenia Wigdora Lachmana wskazuje, że 43% mieszkańców (5054 osób) stanowili Żydzi. Większość z nich pracowała fizycznie – np. jako robotnicy, tkacze czy stolarze przy obróbce drewna w tartakach. Najbogatsi Żydzi posiadali fabryki, hotele oraz restauracje. O tym, że społeczność żydowska w Radomsku się rozwijała świadczy choćby to, że w 1902 r. powstała w mieście okazała murowana synagoga. Miasto było też ważnym ośrodkiem chasydyzmu – miejscem zamieszkania i nauczania cadyka Salomona Rabinowicza.

Paryż

Wigdor Lachman po wejściu w dorosłość, prawdopodobnie w latach 20. XX w.wyemigrował do Francji i z tym państwem związał swoje dalsze życie. Z zawodu był krawcem i pracował w tej branży.

19 listopada 1924 r. Wigdor poślubił Rachel Lickermann. Uroczystość odbyła się w ratuszu w XVIII dzielnicy Paryża. Rachel była córką Michela i Sary Fudin (inne pisownie nazwiska: Tudin lub Judin). Jej rodzina pochodziła z miejscowości Chorostków, która obecnie znajduje się w Ukrainie w obwodzie tarnopolskim.

W 1930 roku małżonkowie Lachmanowie zostali naturalizowani i zdobyli francuskie obywatelstwo. Wcześniej, bo 31 października 1926 r. urodził im się pierwszy syn – Lazare. Dożył on sędziwego wieku prawie 93 lat. Zmarł 9 kwietnia 2020 r. w Paryżu. Drugi syn Michel urodził się w 1936 roku.

Wraz z rodziną mieszkał przy rue du Dunkerque 80 w IX dzielnicy Paryża.

Druga wojna światowa

Wigdor Lachman został aresztowany przez policję rankiem 18 lipca 1944 roku w swoim paryskim mieszkaniu. Stąd został zabrany na komisariat przy rue Bochard de Saron 16 w dzielnicy Rochechouart. Następnego dnia deportowano go do obozu przejściowego w Drancy, skąd następnie trafił w transporcie nr 77 do obozu Auschwitz-Birkenau.

W archiwach muzeum byłego obozu Auschwitz niestety nie odnaleziono żadnej informacja na temat więźnia, który nazywał się Wigdor Lachman, ponieważ nie zachowała się bezpośrednia dokumentacja związana z jego pobytem w obozie. Na podstawie pośrednich danych ustalono jednak, że Wigdor Lachman zmarł z powodu nieokreślonej choroby w październiku 1944 r. Informacja ta pochodzi z powojennej relacja świadka Jacquesa Joudkisa, który został deportowany do Auschwitz 31 lipca 1943 r. i przebywał tam do 26 maja 1945 r.

W archiwach muzeum Auschwitz znajduje się jedynie informacja mówiąca, że w obozie tym przebywał brat Wigdora, Herszlik Lachman urodzony  30 lipca 1903 r. w Radomsku. Herszlik był z zawodu krawcem. Herszlik, również mieszkający we Francji, został deportowany do Auschwitz-Birkenau 25 czerwca 1942 r. z obozu przejściowego Pithiviers. Po przybyciu do Auschwitz-Birkenau otrzymał numer więźniarski 42270. Zginął 13 sierpnia 1942 r. w Auschwitz, co udokumentowane jest numerem karty zgonu 20292/1942.

Nie oznacza to jednak, że na terenie dawnego obozu nie ma żadnej pamiątki związanej z Wigdorem Lachmanem. W tzw. Księdze Imion znajdującej się w bloku 27 widnieje jego imię i nazwisko, dataoraz miejsce urodzenia, a także informacja, że został zamordowany.

Szukając związków Wigdora Lachmana z Radomskiem natrafiono na kilka wątków. Ze względu na ograniczony zasób źródłowy trudno stwierdzić czy istniały jakiekolwiek związki rodzinne pomiędzy opisywanym bohaterem, a postaciami noszącymi takie samo nazwisko. Warto jednak o tych hipotetycznych powiązaniach wspomnieć. Radomsko wtedy, jak i teraz jest dość małym miastem i jest wielce prawdopodobne, że taka zbieżność nie jest przypadkiem. W 1931 roku niejaki Mendel Lachman otworzył w Radomsku schronisko dla przyjezdnych Żydów. Było ono finansowane przez organizację „Hachnasat Orchim”. Istniało kilka przedsiębiorstw, których właścicielem byli Lachmanowie. Sprzedaż skór i przyborów szewskich prowadził Jakub Lachman. Siedziba znajdowała się przy Rynku pod nr 6. Sklep założono w 1894 r. Firmę zarejestrowano 19 sierpnia 1924 r. pod nr A-2178, a wykreślono z rejestru 13 kwietnia 1937 r. na mocy art. XXX przepisów wprowadzających Kodeks Handlowy. Z kolei Jakub Lachman i S-ka prowadzili handel skórami i przyborami szewskimi przy pl. 3 Maja 6. Firma ta działała od 1 lutego 1931 r., a została zarejestrowana 8 marca 1932 r. pod nr A-6431. Wspólnikami byli Jakub Lachman, Dawid Zajdman i Icek Szwarcenberg. 18 marca 1941 r. Wydział Zamiejscowy Piotrkowskiego Sądu Okręgowego w Częstochowie wpisał tę firmę do nowego rejestru pod nr A-1761. Z rejestru firmę wykreślono 22 maja 1950 r. Od 1899 r. Mendel Lachman prowadził sklep galanteryjno-spożywczy przy ul. Kaliskiej 16. Firma została zarejestrowana 8 marca 1920 r. pod nr A-153. 12 marca 1941 r. Wydział Zamiejscowy Piotrkowskiego Sądu Okręgowego w Częstochowie wpisał ją do nowego rejestru pod nr A-1741. W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Radomsku istniało także bliżej nieokreślone przedsiębiorstwo należące do R. Lachmana, miało ono profil handlowy i mieściło się przy ul. Kaliskiej 27.

Na cmentarzu żydowskim w Radomsku odnalezione zostały groby dalszych członków rodziny Wigdora Lachmana. Od strony matki jest to grób jej rodziców (dziadków Wigdora) – Jankiela Szaji Najmana (ok. 1824-1925) i Mindli Najman z domu Ofman (1828-1923). Od strony ojca jest to jego brat (wujek Wigdora) – Abraham Lachman (1879-1930).

Do pracy przy projekcie został zaangażowany uczeń III Liceum Ogólnokształcącego w Radomsku – Szymon Olczyk, który dzięki wyszukiwaniu informacji o Konwoju 77 otrzymał ocenę celującą z wiedzy o społeczeństwie w roku szkolnym 2023/2024.

Bibliografia

– https://pl.wikipedia.org/wiki/Chorostk%C3%B3w (dostęp: 10.03.2024 r.)

– https://www.auschwitz.org/muzeum/informacja-o-wiezniach/ (dostęp: 17.04.2024 r.)

– Archiwum Państwowe w Łodzi, Sąd Okręgowy w Piotrkowie, zespół 892, sygn. 6552, s. 155, sygn. 6557, s. 22, sygn. 6558, s. 75, sygn. 6569, s. 256.

Arolsen Archives, Alphabetical lists of deported Jews sent from DL-Beaune la Rolande & Pithiviers to KL Auschwitz, sygn. 11186449.

Arolsen Archives, Auschwitz Concentration and Extermination Camp, Entry list – Jews, sygn. 130582402.

Dudek P., Więźniowie Auschwitz pochodzący z Radomska i okolic, [w:] Zeszyty Radomszczańskie. Prace z dziejów Radomska i powiatu radomszczańskiego. Tom XXIII, pod red. T. A. Nowak, Radomsko 2024, s. 255.

– Informacje uzyskane od p. Laurence Klejman (listopad 2021 r.)

– Księgi zgonów z Auschwitz. Fragmenty. 2 Indeks nazwisk A-L, praca zbiorowa pod red. J. Dębski, S. Goldman, H. Jastrzębska, S. Kreuzhage, J. Parcer, Oświęcim 1995, s. 684.

– Mieczyński G., Firmy radomszczańskie w dwudziestoleciu międzywojennym. Katalog, Radomsko 2013, s. 64, 274.

– Sankowski S., Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko 1995, s. 150-153.