Biografia

Nanette Grycman i jej starsza siostra Léa (nazywana Louisette, z pewnością po prawej na zdjęciu) były deportowane w konwoju 77.

Mordka Aron, znany jako Max Grycman, urodzony 3 czerwca 1908 r. w Kielcach w Polsce, dociera do Paryża w 1925 r. Ma 17 lat i szybko zostaje krawcem, tworząc z pokoju w wynajmowanym przez niego apartamencie mały warsztat. Poznaje Brandle Minc, także pochodzącą z Polski, z którą bierze ślub.

23 września 1931 r., w Paryżu rodzi się ich pierwsza córka Léa, która nazywana będzie Louisette,a dwa lata później 17 sierpnia 1933 r., też w Paryżu, ich córka Nanette. Będą prowadzić spokojne życie pracowitych paryżan, a wakacje spędzać na wsi, w Savigny sur Braye, w Loir-et-cher.

Po wybuchu wojny we wrześniu, osiemnastego Max angażuje się do Armii Francuskiej, jako polski ochotnik. Jest przeznaczony do 21.Oddziału RMVE (Régiment de Marche des Volontaires Étrangers – Pułk Marszu Wolontariuszy Zagranicznych). Uczestniczy w Kampanii Francuskiej w Ardenach i zostaje więźniem wojennym 21czerwca 1940 r.

W tym czasie Brandla i jej córki znajdują schronienie w Savigny, u rodziny Cholet (nazwisko może też być pisane Chollet). Obie dziewczynki chodzą tam do szkoły.

Po dojściu do władzy Marszałek Pétain tworzy reżim Vichy i “w imieniu prawa” ogłasza prześladowania antysemickie.

W lipcu 1942 r., Brandla jest aresztowana. W tym czasie inni polscy Żydzi są łapani w całym departamencie. Wszyscy są od razu deportowani do Auschwitz-Birkenau 6. konwojem 17 lipca 1942r. Louisette i Nanette, których Niemcy jeszcze nie zatrzymują, zostają pod opieką rodziny Chelot, w Savigny sur Braye; jedno ze świadectw mówi, że dziewczynki zostały z imigrantem o imieniu Gross. Wraz z następnym rozpoczęciem roku szkolnego wracają do szkoły.

Na początku października, Choleci dostają rozkaz przyprowadzenia dziewczynek Grycman do Orléanu. Mąż wypełnia zadanie i bierze je ze soba do miasta. Wdowa pani Cholet zezna po wojnie w 1956 r., że nie wie, jaki był los dziewczynek.

10 października wraz z innymi Żydami cudzoziemcami (w tym dziećmi) złapanymi tego dnia są przewiezione do Beaune-la-Rolande.

Są same, bez rodziców, nie wiedzą, co się z nimi stało, nie wiedzą, że ich matka zmarła już na wschodzie, że ich ojciec właśnie odzyskał wolność i wyszedł ze stalagu 25 września 1942 r., gdyż był chory. On również nie wie, gdzie jest jego rodzina. Gdy po swoim powrocie nie znajduje ich, ucieka do strefy południowe do Lyonu i mieszka u przyjaciół Greków – chrześcijan .

Jest tam aresztowany przez francuską policję 25 kwietnia 1943 r.;on, który zaangażował się, by obronić Francję przed nazistowskimi Niemcami. Deportują go w konwoju nr. 55. do Auschwitz, gdzie przechodzi selekcję do pracy, a później do obozu Buchenwald, skąd jest uwolniony w maju 1945 r. Zaczyna zdesperowany poszukiwania rodziny. Nie ma już nic, został ograbiony ze swoich dóbr, nie ma też warsztatu i dopiero w 1949r. będzie mógł odzyskać swoje mieszkanie.

Louisette i Nanette zostały zabrane z obozu Beaune-la-Rolande i przydzielone przez UGIF kolejno do 3 domów dziecka ściśle kontrolowanych przez nazistow.

W lipcu 1944. r. sa w ośrodku Saint Mandé. Léa i Nanette wraz z dziewczynkami Korman znajdują się na emblematycznym zdjęciu dzieci z ośrodka Saint Mandé.

To wtedy 21 lipca w środku nocy major obozu w Drancy Alois Brunner we własnej osobie przychodzi je aresztować. Pojechały, tak jak wszystkie dzieci aresztowane tego dnia, 31 lipca 1944r. ostatnim wielkim konwojem o numerze 77, trzy tygodnie przed wyzwoleniem Paryża. Ani jedno z tych małych dzieci nie wróciło.

W 1950 r., Max poznaje młodą kobietę, Edith, deportowana z getta w Łodzi do Auschwitz. Jest ona także jedyną ocaloną ze swojej rodziny. Biorą ślub i mają dwie córki – Sylviane i Hélène, które żyją dziś w Stanach Zjednoczonych. Max umarl w 1986 r. jako dziadek trzech chłopców, Edith nadal żyje w Paryżu na początku 2018 roku.

Od 2000 r. tabliczka upamiętniająca Brandle, Louisette i Nanette znajduje sie u stóp Pomnika Zmarłych w Savigny sur Braye.

Yvette Ferrand, Tours, le 17 février 2018, avec la collaboration de Convoi 77 co-fondatrice de AREHSVAL ,

Association de Recherches et d’Études Historiques sur la Shoah en Val de Loire

Żródła :

Archives départementales du Loir-et-Cher

Direction des Archives des Victimes des Conflits Contemporains, Caen

Mémorial de Serge Klarsfeld

Témoignages recueillis en 2000 à Savigny

Témoignage d’Édith Grycman et photo fournie par ses soins.

Tłumaczył – Fryderyk Nève
(Liceum Francuskie w Warszawie)